Música sertaneja
Música sertaneja[1]powstała w początkach XX wieku na farmach brazylijskiego interioru – w głębi lądu. Pierwotnie była nierozerwalnie związana z wsią – opowiadała historie z życia codziennego rolników i hodowców bydła lub opiewała piękno rodzimego pejzażu. Z racji swych korzeni, określana również mianem música caipira, czyli „wiejska”.
Jej znakiem rozpoznawczym są duety – z reguły męskie, niejednokrotnie tworzone przez braci grających na gitarach (klasycznej i akustycznej, bądź bardziej tradycyjnej dziesięciostrunowej violi caipira) i śpiewających charakterystycznym wysokim i nosowy głosem w równoległych tercjach, często używając lekko jękliwego falsetu. Teksty piosenek poruszają problemy dnia powszedniego – wiejskiego, jak w przypadku sertanejo de raiz (u korzeni) czy też miejskiego, jeśli mowa o skomercjalizowanym sertanejo romântico.
Nazwanie i skodyfikowanie stylu sertanejo zawdzięczamy Cornélio Piresowi, badaczowi folkloru, który w 1929 roku zebrał tradycyjną muzykę ludową caipira stanu São Paulo, a później także Minas Gerais, Goiás i Mato Grosso. Nagrał on i opisał liczne miejscowe pieśni, takie jak toada i moda de viola, dzięki czemu nie tylko nie popadły w zapomnienie, ale też zyskały popularność i rozprzestrzeniły się w całym kraju.
W pierwszym okresie música sertaneja wypływała bezpośrednio z folkloru, wykonywano ją w tradycyjny sposób. Przykładami czystego stylu caipira były takie duety jak Tonico & Tinoco czy Pena Branca & Xavantinho. Po wojnie música sertaneja zaczęła absorbować wpływy z zewnątrz. Z pobliskiego Paragwaju przeniknęły do niej rytmy polki paragwajskiej i guarânii, a z nieco odleglejszego Meksyku – styl mariachi. Ikonami tego okresu stali się Tião Carreiro oraz duet Cascatinha & Inhana.
(wczesny styl caipira)
(moda de viola)
(música sertaneja oparta na rytmach paragwajskich)
W latach 80. pojawiło się sertanejo romântico, styl charakteryzujący się lirycznymi tekstami, o popowym, komercyjnym charakterze, kierowanymi również do publiczności miejskiej. Przykładem mogą być duety takie jak: Chitãozinho & Xororó, Leonardo & Leandro czy Victor & Leo. W tym okresie wykonawcy sertanejo zaczęli stylizować się na amerykańskie gwiazdy country, chętnie przywdziewając kowbojskie buty i kapelusze. Zarówno te stylistyczne, jak i muzyczne analogie łączące oba gatunki sprawiły, że za granicą música sertaneja zyskała miano brazylijskiego country. Od lat 80. styl sertanejo nieprzerwanie święci triumfy w swym kraju, wiodąc prym w radiu i telewizji, czego najlepszym przykładem jest kariera młodej gwiazdy Pauli Fernandes – jednej z najbardziej rozpoznawalnych obecnie w Brazylii ikon showbiznesu.
Najmłodszą, lecz niezwykle szybko rozwijającą się, wariacją gatunku jest sertanejo universitário, które podbija imprezy taneczne także w Europie. Oprócz nazwy, nie ma ono niestety zbyt wiele wspólnego z tradycyjnym sertanejo: tradycyjne instrumenty ustąpiły miejsca elektronicznym, w niepamięć odszedł też charakterystyczny nosowy sposób śpiewania. Pojawiły się za to chwytliwe refreny wychwalające zabawę i kobiece ciało. Muzyka ta, narodzona dopiero przed dekadą, jest wynikiem fuzji owego tradycyjnego stylu z gatunkami miejskimi – popem i rockiem – oraz z innym gatunkami muzyki brazylijskiej, takimi jak axé, forró czy pagode. Hity sertanejo universitário docierają ostatnio również do Polski, zyskując przy tym ogromną popularność. Tak było w przypadku „Ai se eu te pego” Michela Teló czy „Balada (Tchê Tcherere Tchê Tchê)” Gustavo Limy.
Joanna Filipkowska