Powstanie Wspólnego Rynku Południa MERCOSUR
Pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych na znaczeniu zyskał model gospodarczy zwany neoliberalizmem, którego zasady zostały zalecone przez konsensus waszyngtoński. To w ramach tego modelu cztery kraje Ameryki Południowej – Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj uzyskały konsensus w sprawie Mercosuru. Jako priorytet uznały utworzenie w okresie pięciu lat strefy wolnego handlu i unii celnej, które miały na celu otwarcie rynków. Protokół dot. Dóbr i Kapitałów z roku 1986 był punktem kluczowym integracji. W pierwszym etapie integracji w roku 1987, aż 126 produktów zwolniono z opłat celnych, a trzy lata później ich liczba wzrosła do 640. Roberto Lavanga, były argentyński minister ds. Ekonomii i kandydat na prezydenta wspierał utworzenie Mercosuru. Lavanga oznajmił, że w przeciwieństwie do Latynoamerykańskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (ALALC) z lat sześćdziesiątych i Latynoamerykańskiego Stowarzyszenia Integracji (ALADI) z lat osiemdziesiątych, rok 1986 był rokiem największych oczekiwań w sprawie Mercosuru. Obawiał się jednak, że Chile może opuścić organizacje gospodarcze Ameryki Południowej i przyłączyć się do NAFTA. W czerwcu 1986 r., Urugwaj wykazał zainteresowanie integracją z sąsiadami. W 1988 r. Brazylia i Argentyna podpisały Traktat Kooperacji i Rozwoju (Tratado de Cooperação e Desenvolvimento), którego celem było utworzenie wspólnego rynku w ciągu najbliższych dziesięciu lat, podczas gdy inne państwa Ameryki Łacińskiej mogłyby stać się jego członkami poprzez gradualną asymilację polityk. Zaledwie miesiąc po ogłoszeniu Inicjatywy dla Ameryk, Brazylia i Argentyna stworzyły w 1990 r., Protokół z Buenos Aires, ustalając utworzenie Mercosuru na grudzień 1994 r.
Mercosur powstał na mocy Traktatu z Asunción podpisanego w marcu 1991 roku, lecz osobowość prawną uzyskał ostatecznie w roku 1994 poprzez podpisanie Traktatu z Ouro Preto. Mercosur ma na celu otwarcie rynków narodowych poprzez maksymalizację produkcji na dużą skalę tak, aby zwiększyć ich wydajność i konkurencyjność, lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów, a także aby zmienić profil gospodarczy i polityczny państw członkowskich na arenie międzynarodowej . W przyszłości Mercosur dąży do zwiększenia sieci transportowych, systemów energii i uzyskania kompromisu w sprawie swobodnego przepływu pracowników, tak aby mogli oni pracować w dowolnym państwie członkowskim.
Traktat z Asunción stanowi zatem statut Wspólnego Runku Południa, lecz nie może być porównywany do Traktatów Rzymskich z 1957 roku, które ustanowiły Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Instytucje utworzone przez Mercosur nie mają charakteru wspólnotowego ani tym bardziej ponadnarodowego. Nie decydują one o aspektach normatywnych na tak dużą skalę, jak np. polityka rolna, której parametry określa Komisja Europejska. W perspektywie porównawczej, Traktat z Asunción jest bardziej zbliżony do konwencji ustanawiającej Benelux, która tworzy unię celną pomiędzy Belgią, Luksemburgiem i Holandią. W podobnych okolicznościach powstał traktat ustanawiający Mercosur, którego celem są: wolny obrót dóbr, kapitału, usług, osób; wyeliminowanie wszelkiego rodzaju dyskryminacji produktów i producentów z państw członkowskich. ustalenie wspólnej polityki gospodarczej, finansowej, fiskalnej i społecznej; ustanowienie wspólnej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej w odniesieniu do państw trzecich.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych zaczęły pojawiać się głosy krytyki dotyczące nowej organizacji gospodarczej Ameryki Południowej. Głównym zarzutem skierowanym wobec Mercosuru był fakt, że Paragwaj i Urugwaj są na niższym poziomie rozwoju gospodarczego niż Brazylia czy Argentyna. Także jednym z głównych problemów tych rynków był brak dostępu do kapitału i technologii. Senator brazylijski , w artykule opublikowanym dziesiątego listopada 1993 roku dla magazynu Exame zauważył, że tworząc Mercosur, Argentyna zdobyła trzykrotnie większy wolny dostęp do rynku, a Urugwaj i Paragwaj 60 razy większy. Brazylia powiększyła rynek tylko o jedną trzecią własnego. Poza tym, decyzje są podejmowane na drodze konsensusu i bez względu na udział PKB państw w strukturach Mercosuru, każde z nich ma równy udział w podejmowaniu decyzji. Dla tego samego magazynu, dwudziestego lipca 1994 r. komentował procesy zachodzące w przemyśle motoryzacyjnym, zauważając, że Urugwaj tylko montuje samochody, ale Brazylia efektywnie je produkuje. Zauważył również, że przy całkowitym dostępie do brazylijskiego rynku, byłoby dobrym pomysłem, aby montować samochody w Republice Cisplatina (Urugwaju), importować pojazdy prawie gotowe i sprzedawać je do Brazylii.
Dziennikarz i socjolog brazylijski Joelmir Beting w artykule opublikowanym w dzienniku O Estado de São Paulo z 12. listopada 1993 roku, odnotował, że produkt krajowy netto Brazylii jest trzy razy większy od Argentyny, czterdzieści dwa razy większy niż Urugwaju i aż pięćdziesiąt jeden razy większy niż Paragwaju. Argentyńczycy nie skarżyli się, ponieważ dzięki uczestniczeniu w organizacji Mercosur zdobywają rynek aż trzy razy większy od własnego. Brazylia w tym wypadku mogłaby najmniej na tym skorzystać. Fabryki w państwach sąsiadujących ustalały niższe podatki i opłaty; nie było zatem ryzyka szoku gospodarczego, a ich kapitał zagraniczny był równie konkurencyjny. Dziennikarze magazynu Veja komentowali w artykułach z dnia dwudziestego szóstego stycznia 1994 roku i 28. września tego samego roku, że w ciągu ostatnich trzech lat dziesiątki przedsiębiorstw brazylijskich nawiązały kontakty handlowe z firmami argentyńskimi – poprzez tworzenie filii u sąsiadów bądź wykupienie ich firm. Niektórymi z przykładów są Deca, Brahma, Tigre, Cofap, Freios, Vargas, General Motors. Brazylia nauczyła się jak eksportować kapitał, a w latach 1990-1994 przedsiębiorstwa brazylijskie zainwestowały około 1,5 miliarda dolarów amerykańskich w Argentynie. Już w roku 1994 w Argentynie istniało około 500. przedsiębiorstw brazylijskich. Brak równowagi pomiędzy państwami członkowskimi Mercosuru wciąż stanowił problem. Jednak dzięki postępującemu rozwojowi gospodarczemu państwa te starają się zintegrować. Możliwe, że w niektórych krajach sektory mniej wydajne całkowicie znikną. Zamiast tego, sektory najbardziej efektywne powiększą się z korzyścią dla mieszkańców państw Mercosuru.
_ _
Agata Błoch
Źródła:
1. W. Dobrzycki, Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej, historia i współczesność
2. J.L. Wernerck da Silva, W.Gonçalves, Relações internacionais do Brasil,
3. R.R Hemming, As iniciativas Norte-Americanas de Livre Comercio e a Criação do Mercado Comum do Sul, Brasília 2009
4. D. W. Benecke., R. Fendt, R. Nascimento, Brasil na arquitetura comercial global, Rio de Janeiro 2003
5. Mariz Maia, Economia: Internacional e Comercio Exterior, São Paulo 1997
6. V. Almeida Freitas, A circulação do trabalho no Mercosul e na União Européia, Santa Cruz do Sul 2009